Κορονοϊός και επιστροφή στα σχολεία (για εκπαιδευτικούς): 5 τρόποι για να βοηθήσετε τα παιδιά σας

Καθώς τα σχολεία ανοίγουν και μαθητές και εκπαιδευτικοί επιστρέφουν σε μια πιο παραδοσιακή μορφή διδασκαλίας, ο ρόλος των εκπαιδευτικών αποκτά ένα ακόμα επίπεδο περιπλοκότητας. Χωρίς την απαραίτητη προετοιμασία σε συστημικό επίπεδο, όπως συχνά συμβαίνει, οι εκπαιδευτικοί καλείστε να αναλάβετε έναν κρίσιμο ρόλο στήριξης για την ευάλωτη ομάδα των παιδιών και εφήβων. Ιδανικά, θα είχατε λάβει σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων για την επανένταξη στην σχολική ζωή. Θα είχατε επιπρόσθετη βοήθεια ειδικών και πρόσβαση σε δομές πιο κατάλληλες για αυτό που σας ζητείται.

Επειδή δεν είχατε όλοι αυτήν την πολυτέλεια και, επειδή, κανένας εκπαιδευτικός δεν πρέπει να νιώθει αβοήθητος στον ρόλο του, σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε πέντε βασικά βήματα που μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε την προσαρμογή των μαθητών σας στα σχολεία, και διάφορα παραδείγματα πρακτικών εφαρμογών τους στην την τάξη. Για συμβουλές για γονείς δείτε εδώ.

Πριν περάσουμε όμως σε αυτά, ας μιλήσουμε για μια βασική αρχή της μάθησης: δώστε προτεραιότητα στην ψυχική υγεία.

Η μάθηση μπορεί να περιμένει

Πολλά έχουν συμβεί στις ζωές των μαθητών σας τον τελευταίο χρόνο και κάτι, που, ίσως, έχουν επηρεάσει την ετοιμότητά τους για μάθηση. Είναι πιθανό, να παρουσιαστούν δυσκολίες συγκέντρωσης, προβλήματα συμπεριφοράς, τριβή στη σχέση με εσάς ή τους συμμαθητές τους, υπέρμετρη ανησυχία για τα μαθήματα και άλλα συμπτώματα της γενικότερης ανησυχίας που, ίσως, να βιώνουν.

Πολλοί από τους μαθητές σας θα έχουν βιώσει απώλειες γνωστών ή συγγενών και νοσοκομειακή νοσηλεία, πιθανώς για πρώτη φορά στη ζωή τους, προκαλώντας τραυματικές εμπειρίες. Κάποιοι μαθητές, ίσως, χρειαστούν περισσότερο χρόνο να προσαρμοστούν στους νέους ρυθμούς, ενώ άλλοι μπορεί να ανυπομονούν να ξεκινήσουν και πάλι τη μάθηση. Γνωρίζουμε πως προϋπόθεση της μάθησης είναι η ψυχολογική ασφάλεια. Προσπαθήστε, όσο μπορείτε, να διαφοροποιήσετε την προσέγγισή σας ανάλογα με την περίπτωση της κάθε μαθήτριας. Το κλειδί είναι να προσφέρετε μια γενική δομή και ρουτίνα, χωρίς να πιέσετε τη συμμετοχή του σε αυτήν.

1. Μιλήστε ανοιχτά για ό,τι συνέβη

Οι μαθητές σας θα έχουν ανάγκη να συζητήσουν ό,τι έχει συμβεί. Είναι πιθανό να μην έχουν όλοι πρόσβαση σε ασφαλή οικογενειακά περιβάλλοντα, όπου ειλικρινείς συζητήσεις για ό,τι τους απασχολεί γίνονται τακτικά. Παρότι δεν χρειάζεται να αναλύσετε σε βάθος τις τεχνικές λεπτομέρειες της πανδημίας και να εστιάσετε σε στατιστικές συμπτωματολογίας, κρουσμάτων και θανάτων, θα είναι βοηθητικό να δώσετε τον χώρο στους μαθητές σας να εκφράσουν χωρίς φόβο τις ανησυχίες τους. Φροντίστε οι πληροφορίες που θα δώσετε να είναι μετρημένες και στηριγμένες σε γεγονότα. Αναγνωρίστε τη δυσκολία της κατάστασης για όλους και υπενθυμίστε τους πως, ό,τι και να αισθάνονται, είναι φυσιολογικό.

• Αποφασίστε τι τακτική θέλετε να ακολουθήσετε γι' αυτές τις συζητήσεις και συμφωνήστε το με τους μαθητές σας. Κάποιοι εκπαιδευτικοί αφιερώνουν μια συγκεκριμένη ώρα και διάρκεια της ημέρας (π.χ. πρώτο τέταρτο της ώρας κάθε πρωί), ενώ άλλοι έχουν μια πιο ρευστή προσέγγιση «ανοιχτής πόρτας» (δηλ. όποτε προκύπτουν ανησυχίες, διερευνώνται επιτόπου).

• Χρησιμοποιήστε βοηθήματα για να διευκολύνετε τις συζητήσεις, για παράδειγμα βιβλία και άρθρα σχετικά με τον κορονοϊό, βίντεο, ντοκιμαντέρ, κλπ.

• Βοηθήστε τους να κάνουν την έρευνά τους χρησιμοποιώντας αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης. Είναι μια ικανότητα που θα τους φανεί χρήσιμη στη ζωή τους.

• Επιτρέψτε τη διεξαγωγή debate. Χωρίστε την τάξη σε ομάδες και αναθέστε τους αντικρουόμενες απόψεις. Δώστε τους χρόνο να κάνουν την έρευνά τους, και μετά να παρουσιάσουν τα επιχειρήματά τους, προσπαθώντας να πείσουν την άλλη ομάδα. Η διαδικασία αυτή μπορεί να προάγει τις ερευνητικές τους γνώσεις, τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες και την αποτελεσματική διαχείριση συγκρούσεων.

• Χρησιμοποιήστε τις τέχνες. Δεν υπάρχει λόγος να περιορίσετε το ζήτημα σε καθαρά λεκτικές μορφές έκφρασης. Δώστε τους έγκριση να χρησιμοποιήσουν άλλα μέσα όπως αυτοί επιθυμούν. Μπορούν να σκηνοθετήσουν ένα σκετσάκι, να γράψουν ένα ποίημα, να ζωγραφίσουν ή να κάνουν μία λίστα από τραγούδια που τους εκφράζουν. Δώστε τους την ευκαιρία να δημιουργήσουν και μπορεί να εκπλαγείτε από την ευρηματικότητά τους.

• Ενθαρρύνετέ τους να γράψουν γράμμα, εάν προτιμούν αυτόν τον τρόπο έκφρασης. Μπορούν να το μοιραστούν, αν θέλουν, ή, να το κρατήσουν γι' αυτούς.

• Γράψτε ένα γράμμα αφιερωμένο στο 2021 ή στο 2022, με όλες σας τις επιθυμίες, τους φόβους και τις ελπίδες.

• Δώστε άδεια εξόδου σε όσους δυσκολεύονται να συμμετάσχουν σε αυτές τις συζητήσεις και δραστηριότητες. Μην ξεχνάτε πως πολλοί μαθητές μπορεί να έχουν βιώσει πολύ προσωπικές απώλειες, και οποιαδήποτε αναφορά στο θέμα της πανδημίας μπορεί να ενεργοποιεί το τραύμα τους. Επιτρέψτε τους να ασχοληθούν με κάτι άλλο όσο η τάξη συζητάει σχετικά θέματα, ή να κάνουν κάποια άλλη εργασία εκτός τάξεως. Ενθαρρύνετέ τους να σας μιλήσουν όποτε επιθυμούν και βεβαιωθείτε πως είναι καλά.

• Προγραμματίστε χρόνο για μαθητές που, ίσως χρειάζονται, να σας μιλήσουν ιδιαιτέρως. Εάν έχετε κάποιους, ήδη, υπόψιν σας, προσεγγίστε τους πρώτοι εσείς. Προσφέρετε την ευκαιρία σε όλη την τάξη, καθώς μπορεί να το έχουν ανάγκη και κάποιοι μαθητές που δεν υποψιάζεστε.

• Μην έχετε συγκεκριμένες προσδοκίες για το πώς θα εξελιχθεί η συζήτηση. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συζήτηση μιας ομάδας είναι περίπλοκοι και δυναμικοί. Κάποιοι μαθητές και κάποιες τάξεις μπορεί να έχουν ανάγκη εκτενή ενασχόληση με το θέμα, ενώ άλλες μπορεί να είναι καλυμμένες με μια σύντομη αναφορά. Οι μικρές ηλικίες, συχνά, τείνουν να αφήνουν ένα θέμα στη μέση και να το ξαναπιάνουν μέρες ή και βδομάδες αργότερα. Μην πιέσετε αν δείτε αντίσταση, ακολουθήστε τα σήματα των μαθητών σας. Αυτός ο χώρος είναι για αυτούς και για να τον χρησιμοποιήσουν όπως χρειάζονται, είτε πολύ, είτε καθόλου.

2. Συνδεθείτε με τους μαθητές σας

Ο υποστηρικτικός ρόλος της εκπαιδευτικού στη ζωή των μαθητών της είναι πάντα σημαντικός, ακόμα και υπό τις πιο ευνοϊκές συνθήκες. Τα παιδιά και οι έφηβοι περνάνε περίπου το μισό της ημέρας τους στα σχολεία, και για κάποιους οι δάσκαλοι και καθηγητές τους γίνονται δεύτερη οικογένεια. Καταστάσεις κρίσεων αναπόφευκτα φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά, και η αίσθηση του «ανήκειν» στη σχολική κοινότητα μπορεί να γίνει πιο έντονη από ποτέ.

Σε κάθε περίπτωση, είτε οι μαθητές σας νιώθουν οικειότητα και ασφάλεια, είτε παρουσιάζονται πιο απόμακροι και επιφυλακτικοί, θα επωφεληθούν από την ευκαιρία ανάπτυξης πιο ισχυρών δεσμών μαζί σας, με την τάξη και με το σχολικό σύνολο.

• Ισχυροποιήστε την ταυτότητα της τάξης σας ή και του σχολείου σας. Γράψτε το δικό σας τραγούδι ή ύμνο, δημιουργήστε ένα λογότυπο ή τυπώστε μπλουζάκια με την τάξη και τα ονόματά σας. Δημιουργήστε ένα βίντεο με την τάξη σας και μοιραστείτε το με το υπόλοιπο σχολείο.

• Δημιουργήστε μία μασκότ για την τάξη. Θα είναι το σύμβολό σας και θα σας συνοδεύει σε κάθε δύσκολη συζήτηση.

• Δημιουργήστε ένα γκρουπ επικοινωνίας μέσω κάποιας εφαρμογής ώστε να επικοινωνείτε και εκτός σχολικών ωρών για όποια ζητήματα προκύπτουν.

• Συμμετέχετε όλοι μαζί σε δραστηριότητες που σας ευχαριστούν (δείτε την επόμενη ενότητα για παραδείγματα).

• Αναλάβετε μία δράση κοινωνικής προσφοράς, σε συνεργασία με κάποια φιλανθρωπική οργάνωση, την εκκλησία ή τον Δήμο.

• Ζωγραφίστε μία κάρτα για συμμαθητές που έχουν επηρεαστεί πιο προσωπικά από τον κορονοϊό ή που το έχουν ανάγκη για άλλους λόγους.

• Αφιερώστε πέντε λεπτά την ημέρα για τραγούδι ή χορό επιλογής των μαθητών.

• Αναθέστε έναν μαθητή σε κάθε άλλο μαθητή ώστε να τσεκάρει ο ένας τον άλλον μέσα στην μέρα και να είναι το πρώτο σημείο επαφής για ό,τι χρειαστεί.

• Εκφράστε ελεύθερα τα θετικά σας συναισθήματα. Αν σας έλειψαν, πείτε το! Αν σας έλειψε κάτι συγκεκριμένο, πείτε το! Μην πείτε κάτι που δεν εννοείτε, τα παιδιά είναι ιδιαίτερα έξυπνα στο να διακρίνουν το ψέμα.

3. Εστιάστε στα θετικά

Ενώ είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε όσα συναισθήματα και σκέψεις φέρουν οι μαθητές σας για συζήτηση, όσο αρνητικά και να είναι αυτά, ταυτόχρονα είναι βοηθητικό να παραμείνετε θετικοί. Εστιάστε στο μέλλον με ελπίδα και αισιοδοξία. Βοηθήστε τους να δούνε πέρα από τους φόβους τους και τον αρνητισμό της κατάστασης.

• Ενθαρρύνετέ τους να σκεφτούν όλα τα θετικά που προέκυψαν από την πανδημία σε κοινωνικό επίπεδο (π.χ. για το περιβάλλον, για την οικογένεια, για τις ανθρώπινες σχέσεις, κλπ.)

• Κάντε ένα κολλάζ με όλα όσα θετικά προέκυψαν από την πανδημία σε προσωπικό επίπεδο (π.χ. περισσότερος χρόνος με κάποιον από την οικογένεια, λιγότερο σχολικό άγχος, κλπ.)

• Ρωτήστε τους τι τους γεμίζει χαρά ή τι είναι αυτό για το οποίο ανυπομονούν μέσα στη μέρα.

• Κάντε ένα κολλάζ με ένα αγαπημένο πράγμα του κάθε μαθητή.

• Συμπεριλάβετε τη μασκότ της τάξης (δείτε πιο πάνω) σ' αυτές τις συζητήσεις.

• Πείτε τους να σας πούνε για τα χόμπι, τα ενδιαφέροντα και τις ασχολίες τους. Μάθανε να κάνουν κάτι καινούριο όλο αυτόν τον καιρό; Ξεκίνησαν κάποια καινούρια δραστηριότητα ή τέχνη; Μοιραστείτε και εσείς τα δικά σας.

• Ζητήστε από τον κάθε μαθητή να εκφράσει μέσα από την τέχνη ένα μεγάλο του όνειρο ή ένα πάθος που έχει, χωρίς λόγια. Ο κάθε μαθητής θα το μοιραστεί με την υπόλοιπη τάξη και εκείνοι θα πρέπει να μαντέψουν τι είναι. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με παντομίμα.

• Βάλτε ασκήσεις ευγνωμοσύνης στην καθημερινότητά σας. Μία φορά τη βδομάδα ζητήστε από τον καθένα να αναφέρει τρία πράγματα για τα οποία είναι ευγνώμων, όσο μικρά και αν είναι αυτά.

4. Εξασκήστε την ενσυνειδητότητα

Εάν δεν την έχετε βάλει ήδη στη σχολική σας καθημερινότητα, είναι μια κατάλληλη ευκαιρία να το κάνετε. Η ενσυνειδητότητα έχει τόσα οφέλη, που δεν πρέπει να λείπει από καμία τάξη.

Σε καταστάσεις άγχους, πίεσης και κρίσεων, μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σαν βοηθητικός μηχανισμός αντιμετώπισης των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. Δεν χρειάζεται πολύ χρόνο, δεν χρειάζεται απαραίτητα βοηθήματα, και είναι δωρεάν!

• Κάντε ασκήσεις χαλάρωσης ως τάξη. Καθοδηγήστε τους μαθητές σε μία πεντάλεπτη ή και πιο μακρόχρονη άσκηση αναπνοών και ενθαρρύνετέ τους να την χρησιμοποιούν και μόνοι τους όποτε νιώθουν άγχος.

• Κάντε καταιγισμό ιδεών για τεχνικές που βρίσκετε βοηθητικές σε καταστάσεις άγχους. Κάντε μια λίστα και διαλέξτε τις δέκα πιο δημοφιλείς για πόστερ στον τοίχο.

• Αιφνιδιάστε τους με ασκήσεις αισθήσεων μέσα στην ημέρα: σταματήστε ό,τι κάνετε και εστιάστε στις αισθήσεις σας: τι ακούτε; Τι βλέπετε; Τι νιώθετε στο σώμα σας;

• Δώστε τους άδεια να κάνουν διάλειμμα από το μάθημα όποτε το χρειάζονται, και να αποσυρθούν σε κάποια γωνιά της τάξης ή του σχολείου για πέντε λεπτά.

• Χρησιμοποιήστε ένα κουκλάκι-ανησυχιοφάγο, ένα βάζο ανησυχιών ή ένα ταχυδρομικό κουτί ανησυχιών και ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να γράφουν σε χαρτί και να βάζουν εκεί μέσα όσες ανησυχίες θέλουν να μοιραστούν μαζί σας αλλά διστάζουν να σας τις εκμυστηρευτούν.

• Εξασκηθείτε σε δραστηριότητες αυτογνωσίας και αναγνώρισης συναισθημάτων.

5. Φροντίστε τον εαυτό σας

Όπως και άλλοι εργαζόμενοι πρώτης γραμμής στην πανδημία, οι εκπαιδευτικοί καλείστε να αναλάβετε την τεράστια ευθύνη του να φροντίζετε μια ομάδα πληθυσμού, η οποία είναι από τη φύση της ευάλωτη. Για να μπορείτε να στηρίξετε αποτελεσματικά τους μαθητές σας, οφείλετε να φροντίσετε και τη δική σας υγεία πρώτα.

• Συζητήστε ό,τι σας προβληματίζει και αναζητήστε στήριξη από συναδέλφους, φίλους, συγγενείς ή ειδικούς ψυχικής υγείας.

• Εφαρμόστε στον εαυτό σας τις στρατηγικές που ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να εφαρμόσουν.

• Παραμείνετε ευαίσθητοι προς τα σημάδια του σώματός σας και κάντε διαλείμματα όταν το χρειάζεστε.

• Μην αναλαμβάνετε παραπάνω καθήκοντα από όσα μπορείτε να εκτελέσετε με άνεση. Μην υπερφορτώνεστε.

• Εφαρμόστε καθημερινά δραστηριότητες ενσυνειδητότητας.

• Ακολουθήστε στρατηγικές που συνεισφέρουν στο αίσθημα ευτυχίας.

• Μοιραστείτε τον φόρτο με συναδέλφους.

• Εφαρμόστε εβδομαδιαίες, δεκαπενθήμερες ή μηνιαίες εποπτείες.

• Ζητήστε βοήθεια ειδικών παιδαγωγών, σχολικών ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών για τις πιο περίπλοκες περιπτώσεις μαθητών.

• Διατηρείστε συχνή επαφή με φίλους και συγγενείς εκτός δουλειάς και κοινωνικοποιηθείτε όσο το επιτρέπουν οι κανονισμοί.

• Δημιουργείστε μία ομάδα επικοινωνίας μέσω κάποιας εφαρμογής με τους συναδέλφους σας.

• Αναθέστε ο καθένας στον άλλον έναν συνάδελφο ο οποίος θα είναι το σημείο επαφής σας για ό,τι χρειάζεστε.

• Κάντε πράγματα που σας γεμίζουν χαρά σε κάθε ευκαιρία και μοιραστείτε τα με τους συναδέλφους σας.

Συμπεράσματα

Σε μία πρωτόγνωρη κατάσταση κρίσεως όπως η πανδημία του κορονοϊού, οι δάσκαλοι και καθηγητές καλείστε να αναλάβετε έναν πολύ σημαντικό ρόλο: να καλωσορίσετε τους μαθητές πίσω στα σχολεία τους, να βοηθήσετε την προσαρμογή τους στην κανονικότητα και να εκτελέσετε καθήκοντα διδακτικά αλλά και υποστηρικτικά. Αν και η βαρύτητα αυτού είναι τεράστια και οι περισσότεροι δεν έχετε εκπαίδευση ιατρικής ή ψυχικής υγείας, έχετε, ήδη, αυτά που χρειάζεστε: έχετε μια πολύ σημαντική θέση στη ζωή των μαθητών σας! Γνωρίζετε τους μαθητές σας πολύ καλά. Σας γνωρίζουν και σας εμπιστεύονται. Τους έχετε ήδη στηρίξει πολλές φορές στο παρελθόν, όταν χρειάστηκε, τους έχετε ακούσει και τους έχετε βοηθήσει. Κατά μία έννοια, αυτή η περίοδος δεν διαφέρει ιδιαίτερα, όσον αφορά τις ικανότητες που χρειάζεστε, με άλλες περιόδους ανησυχίας και προβλημάτων.

Και μην ξεχνάτε πως δεν είστε μόνοι αλλά μέρος μιας δυναμικής και δυνατής κοινότητας, που ενωμένη μπορεί να αντιμετωπίσει πολλά. Όπως πάντα, ο σύλλογος καθηγητών και δασκάλων του σχολείου σας είναι η πολυτιμότερη πηγή γνώσης και είναι εκεί για εσάς. Αξιοποιήστε την.

Βιβλιογραφία και βοηθήματα

Mental Health Foundation (2021) From lockdown to relaxation of covid rules: tips on looking after your mental health. Κατεβάστε το εδώ: https://www.mentalhealth.org.uk/coronavirus/looking-after-your-mental-health-we-come-out-lockdown

Mental Health Foundation (2021) Time for us: Activities to get adults and children talking about their feelings. Κατεβάστε το εδώ:

https://www.mentalhealth.org.uk/sites/default/files/MHF-Scotland-Parents-Pack.pdf

NAHT (2021) Coronavirus: Supporting pupils’ mental health and well-being. Κατεβάστε το εδώ: https://www.naht.org.uk/advice-and-support/coronavirus-information-and-resources/coronavirus-supporting-pupils-mental-health-and-well-being/

Young Minds (2021) Supporting your pupils through the covid pandemic. Κατεβάστε το εδώ: https://youngminds.org.uk/resources/school-resources/supporting-your-pupils-through-the-covid-19-pandemic/

Υποσημείωση: Σε όλα τα άρθρα της ιστοσελίδας μου ακολουθούνται οι οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2018) και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (2021) για ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα. Αυτό σημαίνει πως, όπου είναι εφικτό, αποφεύγεται η αναφορά σε συγκεκριμένο φύλο και αντί για αυτό χρησιμοποιείται ο πληθυντικός, η παθητική φωνή ή ουδέτερα ουσιαστικά. Όταν δεν είναι δυνατή η αποφυγή αναφοράς φύλου, χρησιμοποιώ εναλλακτικά και με τυχαίο τρόπο τα δύο γραμματικά γένη.

Για περισσότερες πληροφορίες για τις οδηγίες αυτές δείτε εδώ:

https://www.europarl.europa.eu/cmsdata/187093/GNL_Guidelines_EL-original.pdf

https://www.un.org/en/gender-inclusive-language/guidelines.shtml