Γιατί δεν θέτω «Στόχους της Νέας Χρονιάς»

Μία από τις σύγχρονες παραδόσεις είναι να θέτουμε νέους στόχους με την αλλαγή του χρόνου. Για χρόνια ολόκληρα συμμετείχα και εγώ με δυναμισμό και ενέργεια σε αυτήν την παράδοση. Με γέμιζε όνειρα, ελπίδα και αποφασιστικότητα. Όπως πολλοί ψυχολόγοι που αγαπούν την οργάνωση (με μικρές ή μεγάλες δόσεις OCD!), έτσι και εμένα, μου αρέσουν πολύ οι λίστες και η γραπτή ή εικονική αναπαράσταση όσων έχω να πετύχω. Θα έγραφα και εγώ λοιπόν τους στόχους μου, συνήθως ταξινομημένους κατά βαρύτητα και οργανωμένους σε μικρά βήματα για να πετύχουν με μεγαλύτερη βεβαιότητα. Θα συνδύαζα στόχους διαφόρων τομέων της ζωής, για παράδειγμα ακαδημαϊκούς, επαγγελματικούς, κοινωνικούς, προσωπικούς. Όπου ήταν εφικτό, θα έβαζα μάλιστα και προθεσμία εκπλήρωσης. Και, γεμάτη αισιοδοξία και δέσμευση, θα ξεκινούσα την προσωπική μου δουλειά.

Αυτό το παραμύθι, για εμένα, δεν είχε ποτέ happy ending. Κάποιους από τους στόχους θα τους πετύχαινα σε μεγαλύτερο βαθμό. Άλλους λιγότερο, και άλλους καθόλου. Νέοι στόχοι θα δημιουργούνταν στην πορεία για να προστεθούν στη λίστα ή να αντικαταστήσουν κάποιους παλιότερους στόχους. Σε κάθε περίπτωση, η εμπειρία μου άφηνε μία γεύση αρνητική, συχνά μία γεύση αποτυχίας. Ακόμα και όταν πετύχαινα κάποιον στόχο, η χαρά μου είχε να κάνει καθαρά με το αποτέλεσμα και όχι με την αρχική μου λίστα. Αντλούσα μηδενική ικανοποίηση από τη γνώση πως κατάφερα έναν από τους στόχους της νέας χρονιάς μου.

Με τα χρόνια άρχισα να εγκαταλείπω σταδιακά την προσπάθεια του να θέτω νέους στόχους, χωρίς όμως να μπορώ να προσδιορίσω τι ακριβώς ήταν αυτό που με αποθάρρυνε. Έμοιαζε να είναι η φυσική πορεία των πραγμάτων: μπήκε η νέα χρονιά -ώρα για νέους στόχους. Μέχρι που, πρόσφατα, μετά από έντονο αναστοχασμό πάνω στο θέμα και συζήτηση με κάποιους συναδέλφους που θαυμάζω για τον τρόπο σκέψης τους, ανακάλυψα το γιατί.

Θεωρώ πως οι στόχοι θέτονται με φυσικό τρόπο όταν προκύπτει μία ανάγκη ή επιθυμία. Η πιθανότητα η ανάγκη ή επιθυμία αυτή να προκύψει την 1η Ιανουαρίου, για όλους τους στόχους μας, είναι πάρα πολύ μικρή. Αυτό κάνει τη διαδικασία στοχοθέτησης καθαρά τεχνητή, το οποίο θέτει εξ αρχής τις βάσεις για την αποτυχία μας. Οι διακοπές των Χριστουγέννων και η αλλαγή της χρονιάς παρουσιάζονται ως φυσικές αφορμές για διαλογισμό και απολογισμό, το οποίο το φυσικά το υποστηρίζω. Θεωρώ όμως πως δεν είναι απαραίτητο να μεταφράζονται, επιτόπου, σε νέους στόχους. Ειδικά όταν πρόκειται για βαθιά ζητήματα, που απαιτούν χρόνο και μεγάλη προσπάθεια αλλαγής, το να τα μεταφράσουμε σε στόχους της Πρωτοχρονιάς μειώνει τη σημασία τους και μας υποτιμά.

Θεωρώ πως ο άνθρωπος είναι ων δυναμικό, που αλλάζει, προσαρμόζεται και εξελίσσεται διαρκώς. Αυτό δε μας κάνει αναξιόπιστους -μας κάνει περίπλοκους. Η πρωτοχρονιάτικη στοχοθέτηση είναι σε γενικές γραμμές υπερ-απλουστεύμενη και επιφανειακή. Δε λαμβάνει όλους αυτούς τους παράγοντες περιπλοκότητας υπόψιν της και δεν προβλέπει για αλλαγές που είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα συμβούν μέσα στις επόμενες 364 μέρες.

Η δέσμευση και αδιάκοπη εργασία, σε βάθος χρόνου, προς την εκπλήρωση όχι ενός, αλλά πολλών στόχων, ταυτόχρονα, είναι εξίσου μη ρεαλιστική. Στην πλειοψηφία μας, δεν είμαστε φτιαγμένοι για να καταβάλλουμε τόσο μεγάλη και συστηματική προσπάθεια, σε τόσο μεγάλο βάθος χρόνου, χωρίς παρακάμψεις και μετατροπές.

Σε πιο βαθύ και υπαρξιακό επίπεδο, η τάση της στοχοθέτησης ενισχύει την ιδέα ότι είμαστε φτιαγμένοι για να κάνουμε, όχι για να είμαστε. Πως ο στόχος της ανθρώπινης ύπαρξης δεν είναι να υπάρχει αλλά να φτιάχνει. Human doings, not beings. Η επιτυχία των στόχων αποκτά τη δική της ταυτότητα και νόημα από μόνη της, και αντικαθιστά την ουσία του οφέλους που κερδίζουμε μέσα από αυτήν την διαδικασία.

Αργά ή γρήγορα, αρχίζουμε να παρεκκλίνουμε από τους στόχους μας. Γίνεται όλο και δυσκολότερο να συνεχίσουμε τη σκληρή δουλειά προς την επιτυχία τους. Τα συναισθήματα δέσμευσης και αισιοδοξίας αντικαθίστανται με συναισθήματα απογοήτευσης και θυμού προς τον εαυτό μας. Μακροπρόθεσμα, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα ματαιότητας και αυτό-σαμποτάζ μελλοντικής στοχοθέτησης.

Και γιατί, στο κάτω κάτω, να υπάρχει κάτι οριοθετημένο σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε;

Γιατί βάζουμε ημερομηνία λήξης ή ολοκλήρωσης σε κάτι αρκετά σημαντικό για να γίνει ο περιβόητος «στόχος της νέας χρονιάς»;

Για όλους αυτούς τους λόγους, έχω σταματήσει, συνειδητά, να θέτω νέους στόχους την Πρωτοχρονιά. Σε μεγάλο βαθμό, δεν νιώθω την ανάγκη να θέσω νέους στόχους, επειδή κάνω σκληρή δουλειά όλο το χρόνο πάνω στην αυτογνωσία και την αυτοεκτίμησή μου. Θεωρώ πως τίποτα που έχω επιτύχει στη ζωή μου, δεν το κατέκτησα μέσω ενός στόχου (οποιασδήποτε εποχής). Όλα αυτά που με κάνουν περήφανη (η οικογένειά μου, η υγιεινή ζωή και άθληση, η διαρκής επιμόρφωση, και άλλα) δεν συνέβησαν επειδή μία μέρα ξύπνησα με μία νέα ιδέα, ούτε επειδή πήρα απόφαση να γίνω καλύτερη σε κάτι. Είναι αποτέλεσμα της φροντίδας του εαυτού μου, των επιθυμιών μου και των αναγκών μου. Είναι αποτέλεσμα της συνεχούς διερεύνησης, του αναστοχασμού και της προσπάθειας για αυτό-βελτίωση. Όταν μπαίνει κάποιος στόχος, αυτό δε γίνεται συνειδητά. Είναι αποτέλεσμα της έλξης μου σε έναν άνθρωπο, σε μία δραστηριότητα, σε ένα αντικείμενο, κλπ. Αυτό που με γεμίζει, προσπαθώ να το ακολουθώ. Και αυτό που μου κλέβει και με βαραίνει ή με μολύνει, προσπαθώ να το ξεφορτώνομαι. Χωρίς να έχω έναν στόχο με προθεσμία ή καθαρή ολοκλήρωση, εστιάζω πιο εύκολα στην καθημερινή απόλαυση της διαδικασίας και παίρνω ικανοποίηση από τις μικρές στιγμές που περνάω με αυτό που με γεμίζει.

Ας σταματήσουμε να θέτουμε στόχους, λοιπόν, και ας ζήσουμε τη στιγμή. Ας παρατηρήσουμε όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή μας και μας γεμίζουν ευγνωμοσύνη. Ας ονειρευτούμε με ελπίδα και αισιοδοξία. Ας κάνουμε περισσότερο από όσα μας δίνουν χαρά και μας φέρνουν κοντά. Ας σταματήσουμε να μετράμε και ας απολαύσουμε.

Καλή Χρονιά!

Art: @kimsmolik_art [Instagram]