«Απόλαυσε το παιδί σου, θα μεγαλώσει πριν το καταλάβεις»

Αν έπρεπε να διαλέξω τη χειρότερη συμβουλή που ακούω ως μαμά, αυτή θα ήταν: «απόλαυσε το παιδί σου, θα μεγαλώσει πριν το καταλάβεις» -και όλες οι παραλλαγές αυτής της φράσης. Αυτή η συμβουλή είναι λανθασμένη σε τόσα επίπεδα, που δυσκολεύομαι να βάλω τις σκέψεις μου σε λέξεις. Και, για να γίνουν τα πράγματα λίγο χειρότερα, συνήθως τη δίνει ο κόσμος απλόχερα σε μαμάδες που μόλις έχουν γεννήσει ή μαμάδες μικρών μωρών/παιδιών.

Πόσο αποκομμένος πρέπει να είσαι από τον συναισθηματικό κόσμο μιας μαμάς, για να υπονοήσεις ότι δεν είναι επίπονα και αδιάκοπα ενήμερη για την ταχύτητα με την οποία γλιστράει ο χρόνος μέσα από τα χέρια της; Τι σε κάνει να πιστεύεις πως δεν είναι το μόνο που σκέφτεται, κάθε στιγμή που κοιτάζει μέσα στα μάτια του μωρού της, και η καρδιά της πλημμυρίζει συναισθήματα;

Παρακολουθεί τις πάνες να ανεβαίνουν μέγεθος κάθε λίγους μήνες, τα ρούχα να μικραίνουν κάθε λίγες εβδομάδες, τα δοντάκια να σκάνε το ένα μετά το άλλο, το μωρό να φτάνει επιφάνειες που πριν ένα μήνα δεν έφτανε, καινούριες συλλαβές-λέξεις-φράσεις-προτάσεις-ερωτήσεις κάθε μέρα, αντίληψη του κόσμου που αναπτύσσεται με ραγδαία ταχύτητα, νέες δεξιότητες να ανθίζουν μέρα με τη μέρα, κάθε μέρα να είναι ικανό να κάνει κάτι καινούριο που μόλις χθες δεν μπορούσε, νέο βλέμμα, νέες κινήσεις, νέες προτιμήσεις, μπουσούλημα-περπάτημα-τρέξιμο, μόλις χθες δεν μπορούσε να εστιάσει το βλέμμα της και σήμερα γελάει, μόλις χθες έλεγε συλλαβές και σήμερα λέει τρεις λέξεις μαζί, μόλις χθες δεν μπορούσε να συντονίσει τις κινήσεις της και τώρα τρέχει και κρύβεται για να σε τρομάξει… Η ανάπτυξη ενός μωρού/ παιδιού είναι ασυγκράτητη και είναι μόνο προς μία κατεύθυνση: μπροστά.

Να προσθέσω στη λίστα και τον παράγοντα «ορμόνες». Είτε είναι λόγω εγκυμοσύνης, είτε λόγω γέννας, είτε λόγω θηλασμού, είτε λόγω του δεσμού με το μωρό/παιδί/έφηβο, η ορμόνη της ωκυτοκίνης παράγεται πλέον μόνιμα σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι πριν στον εγκέφαλο μιας μαμάς. Αυτό αυξάνει τη συναισθηματική της ευαισθησία σε ό,τι αφορά το παιδί της και φυσικά εξυπηρετεί την επιβίωση του παιδιού. Δε θα ξεχάσω ποτέ την απελπισία που ένιωσα, όταν, μερικών ημερών μαμά, έκανα εικόνα τα επόμενα δεκαοχτώ χρόνια της ζωής του μωρού μου μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Θυμάμαι πώς με αιφνιδίασε η συνειδητοποίηση πως, από τη στιγμή που γεννιέται, και με κάθε ώρα που περνάει, απομακρύνεται σταθερά από κοντά μου, με χρειάζεται όλο και λιγότερο, κινείται γοργά προς την ανεξαρτησία του, όπως και πρέπει να κάνει. Θυμάμαι να πέφτω κλαίγοντας στην αγκαλιά του άντρα μου, παραμιλώντας πως, μια μέρα το μωρό θα είναι άντρας που θα φύγει από το σπίτι και πως ό,τι και να κάνω, δεν μπορώ και δεν πρέπει να το σταματήσω ή να το αποτρέψω. Ευτυχώς αντίστοιχες στιγμές παραληρήματος ήταν σπάνιες, αλλά προφανώς ενδεικτικές της πικρής συνειδητοποίησης του εφήμερου της παιδικής ηλικίας και όλης της ευτυχίας και σύνδεσης που φέρνει μαζί της.

Για κάποιον λόγο, όταν κάποια γυναίκα γίνεται μαμά, ο περίγυρός της και η ευρύτερη κοινωνία θεωρούν πως είναι αποδεκτό να προσφέρουν συμβουλές κάθε είδους σε σχέση με την ίδια και το παιδί. Φυσικά σπάνια έχει ζητήσει η μαμά αυτές τις συμβουλές. Συνήθως έρχονται απρόσκλητα και συχνά προκαλούν ζημιά, σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό.

Ως ψυχολόγος, η τάση αυτή με ενοχλεί. Τη βρίσκω παρεμβατική, στις καλύτερες περιπτώσεις, και προσβλητική, στις χειρότερες. Ως ψυχολόγος, γνωρίζω πως η αλλαγή συμπεριφορών και τρόπου σκέψης έρχεται δύσκολα, με απαραίτητη προϋπόθεση τη θέληση και προσπάθεια του ίδιου του ατόμου να αλλάξει, και πολλή δουλειά εκ μέρους του. Δεν υπάρχει κανένα νόημα, συνεπώς, στο να προσφέρουμε συμβουλές σε κάποιο άτομο που δε μας τις έχει ζητήσει.

Αν το κακό αυτής της συμβουλής είναι η παρεμβατικότητά της, τα άσχημα είναι το άγχος, η πίεση και οι τύψεις που υποκινεί: για τις στιγμές που δεν απολαμβάνουμε το ρόλο μας, που δεν χανόμαστε στα μάτια του παιδιού μας, που βγαίνουμε εκτός εαυτού, που φωνάζουμε, που το μόνο που σκεφτόμαστε είναι η κούραση και αϋπνία, που μας κατακλύζουν τα πρακτικά και βιοποριστικά προβλήματα, που νιώθουμε συναισθήματα δύσκολα, δυσάρεστα. Που είμαστε άνθρωποι, με λίγα λόγια. Συνήθως η εν λόγω συμβουλή λέγεται όταν η μαμά βρίσκεται σε κάποια από αυτές τις λιγότερο ευχάριστες και ήρεμες συνθήκες. Θεωρώ πως είναι κάτι πολύ σκληρό να πει κάποιος σε μία μαμά, που δίνει τον καλύτερό της εαυτό, όπως αυτή μπορεί, και βρίσκεται σε μία κατάσταση τουλάχιστον δύσκολη, όπως αυτές που περιέγραψα. Το να της προσθέσουμε τύψεις που δεν απολαμβάνει την κάθε στιγμή (μη ρεαλιστικό) είναι σχεδόν απάνθρωπο.

Ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια [“Everybody’s Free”, Baz Luhrmann] λέει τους εξής σοφούς στοίχους:

Be careful whose advice you buy but be patient with those who supply it Advice is a form of nostalgia, dispensing it is a way of fishing the past From the disposal, wiping it off, painting over the ugly parts And recycling it for more than it's worth

Δε θα μπορούσα να συμφωνώ περισσότερο.

Αν και νέα μαμά, έχω μπει και εγώ πολλές φορές στον πειρασμό να πω κάτι παρόμοιο του «μεγαλώνουν τόσο γρήγορα!» σε μαμάδες με μικρότερα μωρά. Θεωρώ πως είναι φυσικό να μας προκαλείται νοσταλγία για τα νεότερα χρόνια του παιδιού μας, όταν συναντάμε μωρά ή παιδιά μικρότερων ηλικιών. Δεν υπάρχει τίποτα το κακό στο να το εκφράσουμε, αρκεί να προσπαθήσουμε να εκφράσουμε ακριβώς το τι νιώθουμε εμείς, χωρίς να παρεμβαίνουμε στη ζωή του άλλου. Κάποια παραδείγματα φράσεων που θα μπορούσαμε να πούμε είναι:

«Μου λείπει η εποχή που ο […] ήταν δύο μηνών! Θυμάμαι τις ατελείωτες βόλτες που κάναμε στο καρότσι το καλοκαίρι, στα πάρκα…»

«Πόσο θα ήθελα για μια στιγμή να ήταν πάλι τριών ετών!»

«Μου φαίνεται μόλις σαν χθες που η […] ήταν οχτώ μηνών!»

«Νιώθω μεγάλη νοσταλγία για τα παιδικά τους χρόνια, νιώθω πως περάσαν τόσο γρήγορα…»

«Όταν βλέπω μωράκια που μαθαίνουν να περπατάνε, αναπολώ την εποχή που τα δικά μου έκαναν το ίδιο, και δεν μπορώ να πιστέψω πως τώρα είναι […] χρονών!»

«Και τι δε θα έδινα για να ήταν ο […] πάλι ενός έτους! Τα θυμάμαι σαν χθες τα πρώτα του γενέθλια…»

Όταν οι προθέσεις μας πίσω από αυτή τη συμβουλή είναι καλές, πώς μπορούμε να την μετατρέψουμε σε κάτι χρήσιμο και προσιτό; Εάν τη δίνουμε επειδή μια μαμά απέναντί μας δυσκολεύεται, μιλάει για τις δυσκολίες της ή απλά μοιάζει τόσο κουρασμένη, ας ρωτήσουμε τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε.

Με αυτόν τον τρόπο, ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας και τις αναμνήσεις μας εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, μοιραζόμαστε τις σκέψεις μας και διευκολύνουμε τη σύνδεση με τη μαμά που έχουμε απέναντί μας. Έχουμε κάθε δικαίωμα να νιώθουμε θλίψη, νοσταλγία, μελαγχολία και κάθε άλλο συναίσθημα όταν αναπολούμε τις περασμένες στιγμές των παιδιών μας. Αυτό δε μας δίνει το δικαίωμα να φορτώνουμε τα δικά μας συναισθήματα, μεταλλαγμένα σε ντροπή, απόρριψη ή πατρονάρισμα, σε μια μαμά που πιθανό να είναι στις πιο ευάλωτες στιγμές της.

Ας χρησιμοποιήσουμε αυτά τα έντονα, όμορφα συναισθήματα, για να συνδεθούμε με τις άλλες μαμάδες. Ας τα μοιραστούμε ως αυτό που είναι (δικά μας συναισθήματα και αναμνήσεις) και ας προσκαλέσουμε τις άλλες μαμάδες σε μία ειλικρινή, προσωπική συναλλαγή. Σε ένα μοίρασμα εμπειριών, αναμνήσεων, φόβων, ελπίδας, νοσταλγίας, ονείρων. Ας μοιραστούμε όλα τα καλά και όλα τα κακά που θυμόμαστε, χωρίς να παρεμβαίνουμε, να υποθέτουμε, να μαντεύουμε. Ας μάθουμε να ανοιγόμαστε με ταπεινότητα και απλότητα. Και ας μάθουμε να ακούμε αυτά που μας λένε ή δε μας λένε.

Art: @theartofcadro [instagram account]